ELİF BİLSİN, GÜLÇİN ÖZALP GERÇEKER
Etkili Hemşirelik Dergisi - 2018;11(1):61-64
Giriş: Kanser tanısı almak, kemoterapi, radyoterapi ve cerrahi tedaviler kısa ve uzun dönemde uyku bozukluğuna neden olmaktadır. Kanserli çocukların %12.4-31’inin uyku bozukluğu yaşadığı bildirilmiştir. Uyku, ruh sağlığı, nörobilişsel yetenek ve sağlıkla ilişkili yaşam kalitesinde önemli rol oynamaktadır. Ağrısı, anksiyetesi ve emosyonel stresi olan çocuklarda ise daha önemli bir yere sahiptir. Hem hastalık hem de tedavi ile ilişkili fiziksel ve emosyonel bozukluklar ve başa etme mekanizması uykuyu etkilemektedir. Uyku düzenlenmesinde rol oynayan homeostatik, kardiyo-respiratuar, nörolojik ve davranışsal mekanizmalar ve sirkadiyen ritmin bozulması kanserli çocuklarda uyku bozukluğuna neden olmaktadır. Uykusuzluğun nedenleri açlık, bulantı, kusma, sık tuvalete gitme, kabus görme, yorgunluk, ağrı, ilaç tedavisi, hastaneye yatış ve hastanedeki gürültü ve ışık olduğu belirlenmiştir. Ayrıca bazı hastalarda steroid kullanımının da uykusuzluğa neden olduğu bildirilmiştir. Kanser uykuyu ya tümöre bağlı beyin hasarı ile doğrudan etkiler ya da tedaviye bağlı olarak stres, kemoterapi, radyoterapi, ağrı, yorgunluk, endokrinopati veya organ hasarı ile dolaylı yoldan etkiler. Kanser aynı zamanda uyku-uyanıklık döngüsünün normal sirkadiyen ritmini bozarak uykuyu etkiler. Ancak bu konuyu açıklayan mekanizmalar yetersizdir. Sirkadiyen ritimler fizyolojik ve davranışsal süreçlerin biyolojik döngüsüdür. Uyku bozukluğu, çocuk ve adölesanlarda fizyolojik büyüme, endokrin sistem, doğal öldürücü hücre ve sitokin aktivitesinin bozulması sonucunda davranışsal ve bilişsel sorunlara neden olmakta ve çocukların yaşam kalitesini azaltmaktadır.
