SERAP TORUN, SELİM KADIOĞLU, İLTER UZEL, NURAN YILMAZ
Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi - 2012;2(2):10-20
Diyette C vitamini kaynağı olan taze meyvelerin ve sebzelerin eksik tüketilmesinden kaynaklanan bir hastalık olan iskorbüt (günümüzde Türk tıp çevrelerinde benimsenen söyleniş biçimiyle skorbüt), geçmişte özellikle uzun süre açık denizde kalan gemicilerde yaygın olarak görülmüştür. Osmanlı etıbbası tarafından “iskorbüt illeti” olarak adlandırılan bu hastalık, Osmanlı donanması askerlerinde de zaman zaman ortaya çıkmıştır. İngiliz, Fransız ve İtalyan birliklerinin dâhil olduğu aşaması Kırım Savaşı olarak adlandırılan 1853-1856 Osmanlı-Rus savaşı sırasında da iskorbütün ciddi bir sorun olarak yaşanmış bulunması söz konusudur. Bu çalışmanın dayandığı kaynaklar, Genelkurmay Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi’nde bulunan 11 adet belgedir. Arşivin en eski tarihli evrakından olan ve “Kırım Savaşı’nda Sağlık İşleri” başlıklı dosyanın tüm içeriğini oluşturan bu belgeler, cephe ve başkent arasında yapılmış yazışmalardır. Belgelerin yedisinde iskorbüt illeti doğrudan söz konusu edilmektedir. Hasta sevkiyatı hakkındaki diğer dört belgenin de bu hastalıkla dolaylı ilişkisi olduğunu düşünmek olanaklıdır. Belgelerin ana konusu yaşanan somut sorunlar olmakla birlikte, satır aralarında dönemin Osmanlı tıbbının iskorbüt illetini nasıl değerlendirdiği ve onunla nasıl mücadele ettiği de görülmektedir.
