KAMER KILINÇ
Acta Medica - 2011;42(2):95-104
Proteinlerin amino gruplarının glukoz ve diğer indirgeyici şekerlerle enzimatik olmayan, kendiliğinden gerçekleşen tepkimesi glikasyon olarak adlandırılır. Glikasyon, fizyolojik sistemlerde proteinlerde kendiliğinden meydana gelen hasarların en önemli nedenidir. Her ne kadar glukoz vücut sıvılarında bulunan başlıca indirgeyici şeker ise de, karbohidrat metabolizmasının fosforile ara ürünleri (örn. glukoz-6-fosfat, riboz-5-fosfat ve eritruloz-4-fosfat) çok daha etkili glikasyon ajanlarıdır. Glukoz ve diğer indirgeyici şekerlere ek olarak, diyetle alınan ya da lipidlerin peroksidasyonu sırasında oluşan reaktif karboniller de protein glikasyonuna neden olabilir. Proteinlerin glikasyonu ile oluşan ketoamin yapıdaki ilk ürünler stabil değildir; oksidatif ve oksidatif olmayan mekanizmalarla bozunarak çok sayıda glikasyon son ürünlerine çevrilir. Proteine bağlı fruktozamin ile diğer ketoaminlerin fruktozamin-3-kinaz ve fruktozamin-3-kinaz ile ilişkili enzimler tarafından uzaklaştırılmasıyla proteinler onarılabilir. Enzimatik onarım mekanizmasına rağmen protein glikasyonu kaçınılmaz bir olaydır ve artmış glukoz konsantrasyonunun bir sonucu olarak diyabet gibi durumlarda glikasyon son ürünleri proteinler üzerinde birikmeye devam eder. Proteinler üzerinde glikasyon son ürünlerinin birikmesiyle diyabetteki vasküler, renal, retinal ve nöral komplikasyonlar arasında ilişki vardır. Glikasyona uğramış proteinler, reseptörler aracılığıyla inflamatuvar yanıt oluşturarak gen aktivasyonuna ve bu aktivasyon sonucu çeşitli inflamatuvar hastalıklara neden olur.
