ESRA ZIVRALI YARAR
Klinik Psikoloji Dergisi - 2021;5(3):275-288
Stresli yaşam olaylarının bircok psikolojik problemle ilişki icinde olduğu uzun zamandır bilinmektedir. Stres ve psikiyatrik rahatsızlıklar arasındaki ilişki, biyolojik ve cevresel faktorlerin etkileşimlerini inceleyen calışmalar sonucunda daha anlaşılır hale gelmektedir. Bu makalede, insan vucudundaki genetik ve epigenetik surecleri iceren biyolojik mekanizmalar aracılığıyla psikopatolojiler uzerinde etkili olan stresle ilişkili cevresel faktorlere değinilmektedir. Otonom sinir sistemi ve hipotalamus- hipofiz-adrenal aksı gibi zihin sağlığı ve stres yonetimi acısından onemli yapıların işleyişinde rol alan genler uzerindeki tek nukleotid polimorfizmleri ve DNA metilasyonları, psikopatolojilerdeki gen-cevre etkileşimi mekanizmalarına ışık tutmaktadır. Erken ve yakın donem olumsuz cevresel yaşantıların biyolojik surecler ile bağlantılı bir bicimde psikiyatrik rahatsızlıklarla olan ilişkisine yonelik bulgular dikkat cekicidir. Ozellikle, CRHR1, FKBP5, CRHBP, SLC6A4, NR3C1, OXTR ve BDNF gibi stresle ilgili genlerin depresyon, intihar, bipolar bozukluk, kaygı bozukluğu, ceşitli kişilik bozuklukları ve travma sonrası stres bozukluğu gibi cok sayıda psikiyatrik problemle ilişkisi cevresel yaşantılarla etkileşim icerisinde rapor edilmiştir. Soz konusu ilişkilerin bu problemlere yonelik tedavi yaklaşımlarının etkinliğinde rol oynadığını gosteren calışmalar hızla artmaktadır. Bulgular yorumlanırken goz onunde bulundurulması gereken olası kısıtlılıklar ve gelecek calışmalar icin oneriler tartışılmıştır.
